സമം കായശിരോഗ്രീവം ധാരയന്നചലം സ്ഥിരഃ സംപ്രേക്ഷ്യ നാസികാഗ്രം സ്വം ദിശശ്ചാനവലോകയന്‍ പ്രശാന്താത്മാ വിഗതഭീഃ ബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ സ്ഥിതഃ മനഃ സംയമ്യ മച്ചിത്തോ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ ഉടലും കഴുത്തും ശിരസ്സും നേരെ നിര്‍ത്തി ഇളകാതെ ഇരുന്ന്, നാലുപാടുമുള്ള ഒന്നും കാണാതെ...

ധ്യാനയോഗം തത്രൈകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ യതചിത്തേന്ദ്രിയക്രിയഃ ഉപവിശ്യാസനേ യുഞ്ജ്യാത് യോഗമാത്മവിശുദ്ധയേ ആ ഇരിപ്പിലിരുന്ന് മനസ്സിനെ ഏകാഗ്രമാക്കിയിട്ട് ഇന്ദ്രിയങ്ങളുടെയും മനസ്സിന്റെയും വ്യാപാരങ്ങളെ അടക്കി തന്റെ ആത്മാവിന്റെ ശുദ്ധീകരണത്തിനായി പരമാത്മാവിനോടുള്ള...

ധ്യാനയോഗം ശുചൗ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സ്ഥിരമാസനമാത്മനഃ നാത്യുച്ഛിതം നാതിനീചം ചൈലാജിനകുശോത്തരം ഏറെ ഉയര്‍ന്നതോ താഴ്ന്നതോ അല്ലാത്ത വൃത്തിയുള്ള ഒരിടത്ത് പുല്ലും തോലും തുണിയും മേല്‍ക്കുമേലെ വിരിച്ച ഇളക്കമില്ലാത്ത ഇരിപ്പിടത്തില്‍ സ്വയം പ്രതിഷ്ഠിച്ചിട്ട് - യോഗസൂത്രകാരനായ...

ധ്യാനയോഗം യോഗീ യുഞ്ജീത സതതം ആത്മാനം രഹസി സ്ഥിതഃ ഏകാകീ യതചിത്താത്മാ നിരാശീരപരിഗ്രഹഃ യോഗാരൂഢന്‍ രഹസ്യത്തില്‍ഏകനായി സ്ഥിതി ചെയ്ത് ശരീരത്തെയും മനസ്സിനെയും പ്രവര്‍ത്തിപ്പിക്കുന്ന ബോധത്തെ നിയന്ത്രിച്ച്, (വേറെ) ആഗ്രഹങ്ങളില്ലാതെയും (സമ്പാദ്യങ്ങള്‍) ഒന്നും വാരിക്കൂട്ടാതെയും...

ധ്യാനയോഗം ജ്ഞാനവിജ്ഞാന തൃപ്താത്മാ കൂടസ്ഥോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ യുക്ത ഇത്യുച്യതേ യോഗീ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ പഠിച്ചറിവുകൊണ്ടും അനുഭവജ്ഞാനംകൊണ്ടും (സത്യാന്വേഷണത്തില്‍) തൃപ്തി കൈവന്നവനും ഇളകാത്ത ചിത്തത്തോടുകൂടിയവനും ഇന്ദ്രിയങ്ങളെ നല്ലവണ്ണം ജയിച്ചവനും മണ്ണ്, കല്ല്,...

ധ്യാനയോഗം സുഹൃന്മിത്രാര്യുദാസീന- മധ്യസ്ഥദ്വേഷ്യബന്ധുഷു സാധുഷ്വപി ച പാപേഷു സമബുദ്ധിര്‍വിസിഷ്യതേ ('വിമുച്യതേ' എന്നു പാഠഭേദം) സുഹൃത്ത്, മിത്രം, ശത്രു, ഉദാസീനന്‍, മധ്യസ്ഥന്‍, ബന്ധു ദ്വേഷത്തിന് കാരണമായവന്‍ എന്നിവരിലും നല്ലവരിലും കെട്ടവരിലും സമമായ (രാഗദ്വേഷങ്ങളറ്റ)...

ധ്യാനയോഗം ബന്ധുരാത്മാത്മനസ്തസ്യ യേനാത്‌മൈവാത്മനാ ജിതഃ അനാത്മനസ്തു ശത്രുത്വേ വര്‍ത്തേതാത്‌മൈവ ശത്രുവത് ഏതൊരുവന്‍ ഇത്തരത്തില്‍ തന്റെ ആത്മാവിനെ ആത്മാവിനാല്‍ത്തന്നെ ജയിച്ചിരിക്കുന്നുവോ അവന് തന്റെ ആത്മാവ് ബന്ധുവാണ്. എന്നാല്‍, കീഴടങ്ങാത്ത ആത്മാവോടുകൂടിയവന്...

ധ്യാനയോഗം ജിതാമ്‌നഃ പ്രശാന്തസ്യ പരമാത്മാ സമാഹിതഃ ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു തഥാ മാനാപമാനയോഃ ചൂടും തണുപ്പും സുഖവും ദുഃഖവും അതുപോലെ മാനവും അപമാനവും അനുഭവിക്കുമ്പോഴും ആത്മനിയന്ത്രണത്തോടെ പ്രശാന്തനായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നവനില്‍ പരമാത്മാ സാക്ഷാല്‍ ആത്മ ഭാവത്തോടുകൂടി...

ധ്യാനയോഗം ഉദ്ധരേദാത്മനാത്മാനം നാത്മാനമവസാദയേത് ആത്‌മൈവഹ്യാത്മനോ ബന്ധു ആത്‌മൈവ രിപുരാത്മനഃ ആത്മാവിനെക്കൊണ്ട് ആത്മാവിനെ ഉദ്ധരിക്കണം. ആത്മാവിനെ തളര്‍ത്തരുത്. എന്തുകൊണ്ടെന്നാല്‍ ആത്മാവിന് ബന്ധു ആത്മാവു മാത്രമാണ്. ആത്മാവിന്റെ ശത്രുവും ആത്മാവുതന്നെയാണ്. മുഴുവന്‍...

ധ്യാനയോഗം യദാ ഹി നേന്ദ്രിയാര്‍ഥേഷു ന കര്‍മസ്വനുഷജ്ജതേ സര്‍വസങ്കല്പസന്ന്യാസീ യോഗാരൂഢസ്തദോച്യതേ എല്ലാ സങ്കല്പങ്ങളെയും ഉപേക്ഷിച്ച ഒരുവന്‍ എപ്പോള്‍ ഇന്ദ്രിയവിഷയങ്ങളോടും കര്‍മങ്ങളോടും ഒട്ടിനില്ക്കുന്നില്ലയോ അപ്പോള്‍ അവനെ യോഗാരൂഢന്‍ എന്നു വിളി ക്കുന്നു....

ധ്യാനയോഗം ആരുരുക്ഷോര്‍ മുനേര്‍യോഗം കര്‍മകാരണമുച്യതേ യോഗാരൂഢസ്യ തസൈ്യവ ശമഃ കാരണമുച്യതേ യോഗത്തെ (പരമാത്മസ്വരൂപവുമായുള്ള ചേര്‍ച്ചയെ) പ്രാപിക്കാന്‍ പ്രയത്‌നനിക്കുന്ന മുനിക്ക് (ഫലേച്ഛയില്ലാത്ത) കര്‍മം (ചിത്തശുദ്ധികരമാകയാല്‍) (ലക്ഷ്യപ്രാപ്തിക്ക്) കാരണമായി...

യം സന്ന്യാസമിതി പ്രാഹുഃ യോഗം തം വിദ്ധി പാണ്ഡവ ന ഹ്യസന്ന്യസ്ത സങ്കല്പഃ യോഗീ ഭവതി കശ്ചന ഹേ പാണ്ഡവ, യാതൊന്നിനെയാണോ സന്ന്യാസം എന്നു പറയുന്നത്, അതുതന്നെയാണ് യോഗവും എന്നറിയുക. എന്തുകൊണ്ടെന്നാല്‍ സങ്കല്പത്തെ ഉപേക്ഷിക്കാതെ (സന്ന്യാസമനോഭാവമില്ലാതെ) ഒരുവനും യോഗിയാവുക...

ശ്രീഭഗവാനുവാച- അനാശ്രിതഃ കര്‍മഫലം കാര്യം കര്‍മ കരോതി യഃ സ സന്ന്യാസീ ച യോഗീ ച ന നിരഗ്‌നിര്‍ന്നചാക്രിയഃ ശ്രീഭഗവാന്‍ പറഞ്ഞു- കര്‍മഫലത്തെ ആശ്രയിക്കാതെ കര്‍ത്തവ്യകര്‍മങ്ങളെ ആര്‍ ചെയ്യുന്നുവോ അവന്‍ സംന്യാസിയും യോഗിയും ആകുന്നു. (അല്ലാതെ) ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങളെയോ (അഗ്‌നനിയെയോ)...

ജ്ഞാനകര്‍മ സംന്യാസയോഗം ഗീതയിലെ പതിനെട്ട് അധ്യായങ്ങളെ ആറാറു വീതമുള്ള മൂന്നു ഭാഗങ്ങളായി കാണുന്ന പതിവുണ്ട്. ഈ മൂന്നില്‍ ഓരോ ഭാഗവും 'തത്ത്വമസി' എന്ന മഹാവാക്യത്തിലെ ഓരോ പദത്തെ പ്രതിപാദിക്കുന്നു എന്നതാണ് ആ സങ്കല്പത്തിന്റെ കാതല്‍. ഉദാഹരണത്തിന് ആദ്യത്തെ ആറധ്യായങ്ങള്‍...

ജ്ഞാനകര്‍മ സംന്യാസയോഗം ഭോക്താരം യജ്ഞതപസാം സര്‍വലോകമഹേശ്വരം സുഹൃദം സര്‍വഭൂതാനാം ജ്ഞാത്വാ മാം ശാന്തിമൃച്ഛതി യജ്ഞങ്ങളുടെയും തപസ്സുകളുടെയും ഭോക്താവും (രക്ഷിതാവെന്നും അര്‍ഥം പറയാം) സര്‍വലോകങ്ങളുടെയും മഹേശ്വരനും സകല ചരാചരങ്ങളുടെയും സുഹൃത്തുമായി (പ്രത്യുപകാര...

ജ്ഞാനകര്‍മ സംന്യാസയോഗം സ്​പര്‍ശാന്‍ കൃത്വാ ബഹിര്‍ബാഹ്യാം- ശ്ചക്ഷുശ്ചൈവാന്തരേ ഭ്രുവോഃ പ്രാണാപാനൗ സമൗ കൃത്വാ നാസാഭ്യന്തരചാരിണൗ യതേന്ദ്രിയ മനോബുദ്ധിഃ മുനിര്‍മോക്ഷപരായണഃ വിഗതേച്ഛാഭയക്രോധോ യഃ സദാ മുക്ത ഏവ സഃ ബാഹ്യമായ വിഷയങ്ങളെ പുറമേ തന്നെ ഒതുക്കിയിട്ട്,...